Bilmek

Kod Kimin İçin Yazılır?

Java, Yazılım Mühendisliği , ,

Martin Fowler, Refactoring adlı kitabında şöyle der:

Any fool can write code that a computer can understand. Good programmers write code that humans can understand.

Yani, dilimize çevirirsek:

Herhangi bir insan bilgisayarın anlayabileceği kod yazabilir. İyi programcılar ise insanların anlayabileceği kod yazarlar.

Devamlı, farklı eğitim, bilgi ve tecrübe sahibi yazılımcılarla görüşüyorum. Bazen konuya çok uzak insanların olduğu bir dost sohbetinde “programcı” ya da “yazılımcı” olduğumu söyleyince, insanlar çoluk-çocuklarının ya da tanıdıklarının da benzer şekilde programcı olduğunu söylüyorlar. Eğer böyle bir sohbet, İstanbul dışında, taşarada yapılıyorsa, bana bahsedilen kişi, muhtemelen endüstri meslek lisesi mezunudur ya da lise mezunu olup, bilgisayar ve oyun dünyasında ciddi vakit geçiren mesela bir internet cafe çalışanı ya da sahibidir. Bu gibi insanlar, kendi kendine, hem öğrenmek hem de ufak tefek ihtiyaçlarını gidermek hatta para da kazanmak amacıyla, VB, PHP vb. dil ve araçlarla ucundan kıyısından yazılım dünyasına bulaşmış kişilerdir.

Sıklıkla profesyonel ortamlarda üniversite mezunlarıyla, farklı tecrübe ve geçmişe sahip olan gençlerle de karşılaşıyorum. Farklı bölümlerden geliyorlar, Bilgisayar Mühendisliği, Elektrik, Elektronik Mühendisliği, Matematik bölümleri, vs. vs. Çok iyi egitim almış, fen lisesi ya da ünlü özel liselerden gelen, dolayısıyla son derece iyi bir temel eğitime sahip insanlar ciddi oranı oluşturuyor gençlerin arasında. Formal bilgilenmesine daha önem vermiş, master hatta doktora yapmış insanlarla karşılaşıyorum sık sık. Daha olgun, daha gün görmüş, daha sakin düşünen kişiler. Farklı teknolojileri kullanıyorlar: Java, .NET, Php, C/C++, Html, Javascript, mobil teknolojiler, iOS, Android, veri tabanıyla ilgilenenler, adminler, SQL, PLSQL, T-SQL uzmanları, SAP, BI vb. konularda uzmanlar vs. Çok farklı tipte teknolojilerle çalışmalarına rağmen temelde yaptıkları şey aynı; yazılım geliştirmek. Bir şekilde kodla haşır neşir oluyorlar. Farklı teknolojiler de olsa, farklı iş alanları da olsa, farklı pozisyonlar da olsa aslında hepimiz, bir şekilde bir kod parçasının doğru düzgün çalışması için çalışıyoruz.

Bu şekilde görüştüğüm insanlara farklı seviyelerde saygı duyuyorum. Kimine iyi eğitiminden dolayı kimine hiç bir eğitimi olmamasına rağmen gayretinden, öz güveninden ve bunlarla yaptıklarından dolayı saygı duyuyorum. Kimi belli ki stresli ortamlarda sakin kalmayı başarabiliyor, kimi ciddi bir yükü tek başına sırtlamış savaşıyor, bunlar da saygıyı hakediyor. Kimisi teknoloji düşkünü, bir sürü teknolojik yenilikleri öğrenmiş, çevresindekilere de öğretiyor, pek çok teknolojik kararı kendisi almış, teknoloji lideri yani, saygı duyuyorum. Bu sektörde iyi niyetle ve kapasitesinin el verdiği ölçüde üreten herkese çok saygı duyuyorum.

Tüm bu eğitim, teknoloji, gayret, fedakarlık, liderlik vs. vasıflarına saygı duyduğumdan çok daha ötede saygı duyduğum bir olgu var: Anlamak. Anlamak, bilmekten daha değerli hatta yapmaktan bile daha değerli. Çünkü sürdürülebilirlik yapmaktan ziyade anlamakla mümkün. Bu yüzden bu yazıya yukarıdaki Fowler’un cümlesiyle başladım. Yazılımcılar iyi-kötü, bir şekilde kod yazarlar. Ama iyi yazılımcıyla iyi olmayan yazılımcıyı ayıran en temel şey, ne eğitimi ne fedakarlığı ne de yapabilme yeteneğidir. Bence iyi yazılımcıyla iyi olmayan yazılımcıyı ayıran en temel şey, Fowler’ın da işaret ettiği gibi, bilgisayarın anlayacağı koddan çok, insanların anlayabileceği kod yazmaktır.

Benzer şeyi “Code Simplicity” isimli kitabının hemen başında Max Kanat-Alexander şöyle ifade ediyor:

The difference between a bad programmer and a good programmer is understanding . That is, bad programmers don’t understand what they are doing, and good programmers do. Believe it or not, it really is that simple.

İyi programcıyla kötü programcı arasındaki fark anlamadır. Yani kötü programcılar ne yaptıklarını anlamazlar, iyi programcılar ise anlarlar. İster inanın, ister inanmayın ama bu gerçekten bu kadar basittir.

Bence de durum bu kadar basit. Ne yazdığınızın çok fazla bir önemi yok, önemli olan nasıl yazdığınız. Hangi dili kullandığınız, hangi frameworklere daldığınız, ne kadar bilimsel konularda kod yazdığınız, ne kadar eğitimli olduğunuz, vs. vs., bunların hiç bir önemi yok aslında. Tek önemli şey, yazdığınız kodu yazılımcı takım arkadaşınız ne kadar kolay anlıyor, önemli olan bu.

Siz anlamadan, noktası virgülüne kadar her türlü detayını özümsemeden yazdığınız kodun başkası tarafından anlaşılmasını zaten bekleyemezsiniz. Yazılım yeterince karmaşık, dolayısıyla yazılım ürünü olan kod da karmaşık. Kodun yapısında o kadar farklı faktör var ki bazen bir tek satırı anlamak için saatlerinizi verirsiniz. İş mantığı, kodlanan dil, tasarlarken sahip olduğunuz yaklaşımlar ve bundan dolayı taviz verdiğiniz birliktelik (cohesion) ve oluşturduğunuz bağımlılıklar (coupling), sıra dışı durumlar, performans gibi mimari ihtiyaçlar, vs. Ufak bir kod parçasını tüm bu açılardan ele alarak, basit, standartlara uygun, odaklı, tam ve doğru bir şekilde yazmak, yani anlayarak ortaya çıkarmak çok zor hatta bazen bir kişinin yapabileceğinden çok fazla bir iştir.

Yukarıda bahsettiğim, basit gibi görünen programlama faaliyetinin tüm bu zorluklarını aşmanın tek yolu, ne yaptığınızı anlayacak şekilde kod yazmaktır. Öncelikle siz kendiniz için anlamalısınız. Anlamayı, sadece bilmeyi, sorunu çözmeyi değil her yönüyle problemi anlayıp ona yukarıdaki bahsettiğim-bahsetmediğim tüm yönlerine hakim olarak bir çözüm geliştirmeyi hedeflemelisiniz. Bu anlamda malesef VB, PHP vb. dil ve araçlar ile, biraz da büyük şirketlerin yanlış yönlendirmeleriyle, sürükle-bırak mantığıyla program yazılabileceği şeklinde bir algıya sahip olmamız, bence anlama önündeki en büyük engellerimizdendir. Bu sürükle-bırak mantığına artık bir de Google programcılığı eklenmiş durumda ki sormayın gitsin. Ben “… öğrenilmez, Google’dan çözümü bulunur” diyen, üniversite mezunu, Bilgisayar Mühendisi, yıllardır development yapan insanlar tanıdım bu ülkede. Kullandığı dilin en temel özelliklerini bilmeyen, o dil ile ilgili ister okulda ister kursta isterse de evde kitap okuyarak hiç bir formal eğitim almamış insanların yazılım geliştirdiği bir ortamdayız malesef. Eğitimsiz para babalarının, Türk futbolunda her şeyi bilir edasında davranmalarını ezikleyerek eleştirirz ama bu yaptığımızın onların yaptığından farklı olmadığını göremeyiz malesef. Aslında ikisinin de sonucu aynı: Sadece bu topraklarda geçerli ürünler. Bir türlü beklenen patlamayı yapamayan futbolumuz ile Edirne’den dışarıya çıkamayan yazılım ürünlerimizin sebebi aynı olabilir mi? Demek ki önemli olan eğitim değil, kültür. Malesef ne kadar eğitimli olursak olalım bu topraklarda iş yapış şekli hep aynı.

Tonla teknolojiyi bilmektense, az ama bir araya getirip bir çözüm kurgulayabileceğimiz sayıda teknolojiyi bilmeye çalışalım. Her gördüğümüze atlamaktan, her yeni çıkan teknolojiyi öğrenmeye çalışmaktan vazgeçelim, az bilelim ama öz bilelim. Yazdığımız kodun da teknolojik olmasından ziyade ve önce, anlaşılır, kolay okunur, kısa, öz, standart, tam ve doğru olmasına özen gösterelim. Bu konuda burada yazdığım pek çok yazıya göz atabilirsiniz.

Einstein’in dediği gibi “Herkes bilebilir. Önemli olan anlamaktır” (Any fool can know. The point is to understand.)

Dolayısıyla kod önce kendin için sonra arkadaşların için sonra senden sonra gelecekler için yazılır.

Toplam görüntülenme sayısı: 1929

Bilmek ve Bilmemek Üzerine…

Kültür, Bilgi ve Düşünce , ,

Bu yazıda, çok da felsefeye girmeden, pratik olarak, bilmek ve anlamak üzerine bir şeyler karalamak istiyorum. Çünkü yazılarımda bu kavramlara çok vurgu yapıyorum ama henüz bunlar hakkında ne demek istediğimi bir yerde topluca açıklamadım.

Genel olarak bilmek ve fikir sahibi olmak ile malumat ve kanı sahibi olmayı birbirine karıştırıyoruz. Bir dost sohbetinde ya da bir TV programını uzaktan dinlerken edindiğimiz kulaktan dolma malumatı, bilgi ile karıştırıyoruz. Bu malumatlar üzerine birkaç malumat da biz koyunca, fikir sahibi oluveriyoruz hızlıca. Hatta, işin içine çok girmeden, bir konu hakkında kanı sahibi olmayı, “fikir sahibi olmak” olarak adlandırıyoruz maalesef. Dolayısıyla, bilgi ve fikir sahibi olmaktan da aslında temellendirilmeden, sorgulanmadan, doğru olduğuna dair çok ciddi bir delil elde etmeden, kolayca ve hızlıca edinilmiş malumatı ve üzerine bina edilmiş kanıyı kastediyoruz. Bir dost meclisinde duyumlarımız ve onlardan çıkarımlarımız bu cinsten mesela. Aslında, bilgi sahibi olmadan olsa olsa kanı ya da zan sahibi oluruz ki bunun doğruluğuyla ilgili olarak sadece şüphe söz konusu olabilir. İşin komik tarafı, fikir de, bilgi üzerine, ancak düşünsel bir süreç sonunda üretilebilen ve bir üst katmandaki kavramdır. Ama tüm bunları biz hem yanlış içerikle hem de yanlış ilişkilerle kullanıyoruz. Şu kavram kargaşasına bakın…

Berbat bir suikastla hayatını kaybetmiş gazeteci Uğur Mumcu, “Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olunmaz” demişti. Çünkü bir konuda bilgi sahibi değilseniz, ancak malumat, kanı ya da zan gibi tamamen kişisel, doğruluğu belirlenmemiş, muhtemelen bir başkasına aktarmakta zorluk çekeceğiniz dolayısıyla da, kendisiyle bir başkasını ikna edemeyeceğiniz, henüz bilgi seviyesine ulaşmamış tecrübeye sahipsiniz demektir. Fikir ise olsa olsa, pek çok farklı bilgi öbeğinden, tümevarımla ve tabi ki son derece karmaşık zihni süreçlerle yeni bir çıkarımda bulunmak demektir. Öyle ki bu çıkarım, belki pek çok sınamadan sonra bilgiye dönüşecek ve yaygınlaşacaktır.

Bütün bunlardan sonra, bilmek derken, sebep-sonuç ilişkilerini kavrayarak, “nasıl”lıkla beraber “neden”liğe de vurgu yapan, teorik açıklaması yanında pratik uygulamayı da yapabilecek şekilde  bir “kavrama”dan bahsedebiliriz. Bilen kişi, konuyla ilgili kavramları, birbirleri arasındaki farkları ve benzerlikleri açıklayabilir, çok basit ama güzel örneklerle tüm bunları anlaşılır hale getirebilir. Bilen, önünde bir kağıt varsa, hemen kavramları yazıp, basit çizgilerle konuyu hızlıca açıklayabilir. Konu ile ilgili espri yapabilir mesela.

Bir şeyi bu şekilde bilmemenin birkaç göstergesi vardır. Örneğin birisi bir konuyu bildiğini farz ederek size bir şeyler anlatıyordur, sizin aklınıza bir şey takılır ve sorarsınız, karşı taraf sorunuzu kavrayıp doğru düzgün cevap veremez, doyurucu açıklama yapamaz, çünkü örneğin kavramlar arasındaki ince farkları bilmiyordur ya da o şeyi her yönüyle kavramamıştır falan. Bu durum, karşı tarafın bu konuda yeterince bilgi sahibi olmadığının en basit kanıtıdır. Bir konu ile ilgili İngilizceden yapılan çeviri de benzer şekilde, bilmemeye işaret edebilir. Benim bu günlükte zaman zaman belirttiğim ve “chicken translation” cinsinden, örneğin “use case”in “kullanım durumu” ya da “mapping”in “haritalama” şeklindeki çevirileri de olayı iyi anlamamaya dolayısıyla da bilmemeye güzel örneklerdir.

İyi bilmemeye bir başka örnek de konuyu basitleştirememektir. Bilirsiniz, konusunu iyi bilenler, o konuyu öyle güzel benzetmelerle ve basitleştirmelerle anlatır ki siz “Aaa ne kadar kolaymış” dersiniz. Internette görürsünüz böyle, karmaşık bir olayı basitleştiren çizimler ya da kısa filmler falan. Örneğin TCP/IP ağlarının nasıl çalıştığına, webin nasıl işlediğine dair kısa bir film vardı, veri paketleri ve onların taşınması vb. gibi konuları çizgi film tadında betimliyordu ve nefisti 🙂 Bakın bu basitleştirme konusunda bazı üstatlar ne diyorlar. Nobelli ünlü fizikçi Richard Feynman‘dan: “If you can’t explain something to a first year student, then you haven’t really understood it.” Yani, “Eğer bir şeyi, üniversite 1. sınfı öğrencisine açıklayamıyorsanız, siz de onu gerçekten anlamamışsınız demektir”. Benzer sözün kendisinden “If you can’t explain it to a six year old, you don’t really understand it.” şeklinde, yani “6 yaşındaki bir çocuğa açıklayamıyorsanız” değişikliğiyle çıktığı da rivayet ediliyor. Benzer bir cümle, “If you can’t explain it simply, you don’t understand it well enough” olarak Einstein’e de atfedilmektedir. Yani “Bir şeyi çok basit bir şekilde açıklayamıyorsanız, siz de onu yeterince iyi anlamamışsınız demektir” diye çevirebiliriz.

Çok ideal dolayısıyla da zor olmakla birlikte, anlamaya, uzmanı olmaya çalıştığımız şeyi bu basitliğe indirebilmemiz lazım. Ben birini dinlerken, örneğin finansal bir konuyu ya da felsefi bir problemi dinlerken, eğer anlatan, o konuyu, elma ve armut ya da ne bileyim mahalledeki bakkal ile mahalle sakinleri arasındaki ilişkiler cinsinden anlatamıyorsa, o kişinin konusuna vakıf olduğunu düşünmüyorum ve rahatsız oluyorum. Senelerimi alan, üniversitede yaptığım asistanlık olsun, sonrasında değişik vesilelerle birilerine bir şeyler anlatma faaliyetlerimde olsun ve özellikle de son senelerdeki profesyonel eğitmenlik kariyerimde olsun, bu cinsten basitleştirmelerden daima yararlanırım. Örneğin, proxy/vekil tasarım şablonunu anlatırken, demokraside vatandaşların basbakana ulaşma ve onunla konuşma haklarının olduğundan baslayıp, tahtaya arayüz ve sınıfları bu kavramlar cinsinden çizerim. Akıllı bir lise öğrencisi, eğer arayüz ve kalıtım kavramını bilse bu şablonu çok güzel bir şekilde anlar.

Gerek günlük yaşantımda gerek ise iş hayatımda o kadar sık bir şekilde bu yazıda bahsettiğim sıkıntılarla karşılaşıyorum ki inanamazsınız. Aslında hemen herkesin bildiği şeyler olduğunu düşünürüz bunların, ama niye uygulamayız ki? Gerçekte bilmediğimizden olmasın 🙂

 

 

Toplam görüntülenme sayısı: 2674

Java ve .NET bağlamında Bilmek ve Öğrenmek Üzerine

Java, Kültür, Bilgi ve Düşünce, Yazılım Mühendisliği , , , , , , ,

Geçenlerde Friend Feed‘de(FF) bir soru vardı: “Java mı .NET mi?” Sanırım soruyu soran kişi bir yazılım şirketinde ya da bir şirketin BT bölümünde çalışıyordu ve önlerindeki bir proje için teknoloji seçimi yapmak noktasındaydılar. Bu son derece tabi bir durum; pek çok şirket bu iki teknolojinin dışındaki teknolojileri kullanıyorlarlar ve hayatlarının belli bir noktasında daha yaygın olan bu iki teknolojiden birini seçip onunla devam etmek istiyor.  FF’de sorulan böyle bir soruya cevap verenler derin teknik analizler yaparken ya da tecrübelerini aktarırken ben de ufak bir katkıda bulunmak istedim ve seçimdeki temel kriterin “bilmek” olduğunu söyleyiverdim.
okumaya devam …

Toplam görüntülenme sayısı: 1974